ભગવાન શિવને સમર્પિત સાવન માસની શરૂઆત થઈ ગઈ છે. આ મહિનામાં ભોલેનાથની પૂજા કરવાથી અનેક પુણ્ય લાભ મળે છે. જીવનમાં સુખ-સમૃદ્ધિ આવે, ઈચ્છાઓ પૂર્ણ થાય, ઈચ્છિત જીવનસાથી મળે. આ સાથે જ સાવન મહિનામાં ભગવાન શિવના મુખ્ય મંદિરો અને જ્યોતિર્લિંગની મુલાકાત લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આ જ કારણ છે કે લાખો શિવભક્તો સાવન મહિનામાં જ્યોતિર્લિંગના દર્શન કરવા માટે ઉજ્જૈન, કાશી, હરિદ્વાર વગેરે સહિત ભારતના વિવિધ ધાર્મિક સ્થળોની મુલાકાત લે છે. પુરાણોમાં પણ આ 12 જ્યોતિર્લિંગોનું વર્ણન છે.
ભોલેનાથ જ્યોતિના રૂપમાં હાજર છે
પુરાણો અનુસાર જ્યાં પણ ભગવાન શિવ પ્રગટ થયા, તે સ્થાનો પર તેમની પૂજા જ્યોતિર્લિંગના રૂપમાં કરવામાં આવે છે. શિવપુરાણ અનુસાર આ જ્યોતિર્લિંગોમાં ભગવાન શિવ સ્વયં જ્યોતિના રૂપમાં નિવાસ કરે છે. આવો જાણીએ આ જ્યોતિર્લિંગ કયા છે અને ક્યાં સ્થિત છે.
સોમનાથ જ્યોતિર્લિંગ: સોમનાથ જ્યોતિર્લિંગ સૌરાષ્ટ્ર (ગુજરાત)ના પ્રભાસ પ્રદેશમાં છે. આ પ્રખ્યાત મંદિરને 6 વખત તોડીને ફરીથી બનાવવામાં આવ્યું છે. આ મંદિરની સમૃદ્ધિ જોઈને મહમૂદ ગઝનવીએ તેના પર હુમલો કરીને તેને લૂંટી લીધું અને ઘણું નુકસાન કર્યું. બાદમાં તેનું નવીનીકરણ કરવામાં આવ્યું હતું. આ જ્યોતિર્લિંગને માત્ર ભારતનું જ નહીં પરંતુ પૃથ્વીનું પ્રથમ જ્યોતિર્લિંગ માનવામાં આવે છે.
શ્રીમલ્લિકાર્જુન જ્યોતિર્લિંગ: શ્રીમલ્લિકાર્જુન જ્યોતિર્લિંગ આંધ્ર પ્રદેશના કૃષ્ણ જિલ્લામાં આવેલું છે. શ્રીશૈલ પર્વત પર સ્થિત આ મંદિરની નજીક કૃષ્ણા નદી વહે છે. તેને દક્ષિણનું કૈલાસ પણ કહેવામાં આવે છે. શિવપુરાણ અનુસાર આ જ્યોતિર્લિંગના દર્શન કરવાથી તમામ પાપોનો નાશ થાય છે અને તેની પૂજા કરવાથી અશ્વમેઘ યજ્ઞ કરવા જેટલું પુણ્ય મળે છે.
મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ: મહાકાલેશ્વર મંદિર ઉજ્જૈન, મધ્ય પ્રદેશમાં આવેલું છે. આ એકમાત્ર શિવલિંગ છે, જે દક્ષિણાભિમુખ છે. અહીં દરરોજ સવારે થતી ભસ્મ આરતી વિશ્વ પ્રસિદ્ધ છે.
ઓમકારેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ: ઓમકારેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ મધ્ય પ્રદેશના માલવા પ્રદેશમાં મોરટક્કા પાસે છે. અહીં ઓમકારેશ્વર અને મમલેશ્વર એ બે અલગ-અલગ લિંગ છે, પરંતુ તેઓ એક જ લિંગના બે સ્વરૂપો છે. ઓમકારેશ્વર લિંગને સ્વયં પ્રગટ માનવામાં આવે છે. આ જ્યોતિર્લિંગ ઓમકાર એટલે કે ઓમના આકારમાં છે, તેના કારણે આ જ્યોતિર્લિંગને ઓમકારેશ્વર કહેવામાં આવે છે.
કેદારનાથ જ્યોતિર્લિંગઃ કેદારનાથ ધામ ખૂબ પ્રખ્યાત છે. કેદારનાથ જ્યોતિર્લિંગ હિમાલયના કેદાર પર્વત પર આવેલું છે. તે ઉત્તરાખંડ રાજ્યમાં આવે છે. શિવપુરાણ અનુસાર જે રીતે કૈલાશ પર્વત ભગવાન શિવનું સ્થાન છે, તેવી જ રીતે કેદાર ક્ષેત્રનું પણ મહત્વ છે.
ભીમાશંકર જ્યોતિર્લિંગ: ભીમાશંકર જ્યોતિર્લિંગ પૂણેની ઉત્તરે સહ્યાદ્રી પર્વત પર આવેલું છે. આ સ્થળ નાસિકથી લગભગ 120 માઈલ દૂર છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જે પણ ભક્ત સૂર્યોદય પછી આ જ્યોતિર્લિંગના દર્શન કરે છે, તેના તમામ પાપો નાશ પામે છે.
કાશી વિશ્વનાથ જ્યોતિર્લિંગ: કાશી વિશ્વનાથ જ્યોતિર્લિંગ મુખ્ય જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક છે અને તે કાશીમાં ગંગાના કિનારે આવેલું છે. તમામ તીર્થસ્થાનોમાં કાશીનું વિશેષ મહત્વ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જ્યારે પ્રલય આવશે ત્યારે ભગવાન શિવ આ વિસ્તારની રક્ષા કરવા માટે આ સ્થાનને ત્રિશૂલ પર ધારણ કરશે અને પ્રલય ટળી ગયા પછી, તેઓ ફરીથી કાશીને તેના સ્થાને મૂકશે.
ત્ર્યંબકેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ: ત્ર્યંબકેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ મહારાષ્ટ્રના નાસિક જિલ્લામાં ગોદાવરી નદીના કિનારે આવેલું છે. પવિત્ર ગોદાવરી નદીનું ઉદગમ સ્થાન પણ આ જ સ્થળે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ગૌતમ ઋષિ અને ગોદાવરી નદીની વિનંતી પર ભગવાન શિવ અહીં ત્ર્યંબકેશ્વર જ્યોતિર્લિંગના રૂપમાં નિવાસ કરે છે.
નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ: નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ ગુજરાતના બરોડા પ્રદેશમાં દ્વારકા નજીક આવેલું છે. નાગેશ્વર એટલે સાપનો ભગવાન. ધાર્મિક પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, ભગવાન શિવને સાપના દેવતા માનવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગની પૂજા કરવાથી ભક્તોની તમામ મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે.
રામેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ: શ્રી રામેશ્વર તીર્થ તમિલનાડુના રામનાદ જિલ્લામાં આવેલું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે લંકાની જીત બાદ ભગવાન શ્રી રામે અહીં પોતાના દેવતા શંકરની પૂજા કરી હતી. તેથી જ આ જ્યોતિર્લિંગને શ્રીરામેશ્વર અથવા રામેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ કહેવામાં આવે છે.
ઘૃષ્ણેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ: શ્રી ઘૃષ્ણેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ મહારાષ્ટ્રના દૌલતાબાદ સ્ટેશનથી 12 માઈલ દૂર બેરુલ ગામ પાસે છે. આ મંદિરમાં પુરૂષોના પોશાકને લઈને કેટલાક નિયમો છે, તેનું પાલન કર્યા પછી જ આ મંદિરમાં પ્રવેશ મળે છે. ભગવાન શિવના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાં આ છેલ્લું જ્યોતિર્લિંગ છે. અહીં એકનાથ ગુરુ અને શ્રી જનાર્દન મહારાજની સમાધિ પણ છે.
(નોંધ: અહ્યા અપાયેલી માહિતી ધાર્મિક અને લોક માન્યતા પર આધારિત છે. આનું કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવો નાં હોઈ સકે. સામાન્ય હિત અને માહિતી ને ધ્યાન માં રાખીને અહ્યાં આ માહિતી ને અમે પ્રસ્તુત કરી રહ્યા છીએ.)
