બ્રહ્માંડ પાંચ તત્વો, અગ્નિ, વાયુ, પાણી, આકાશ, પૃથ્વીથી બનેલું છે. આને પંચમહાભૂત માનવામાં આવે છે જેમાંથી બ્રહ્માંડના દરેક પદાર્થ બને છે. પ્રકૃતિના આ પાંચ તત્વોના સંતુલનથી જ જીવન ચક્ર ચાલે છે. માનવ જીવનની વાત કરીએ તો, જો શરીરમાં આમાંથી એકની પણ ગેરહાજરી તેને મૃત્યુની નજીક લાવે છે. ધર્મમાં આ પાંચમાંથી અગ્નિને સૌથી શક્તિશાળી તત્વ માનવામાં આવે છે. આવો જાણીએ તેનું ધાર્મિક મહત્વ.
અગ્નિનું ધાર્મિક મહત્વ :
સંસારના આ પાંચ તત્વોમાં અગ્નિને સૌથી પ્રભાવશાળી અને વિનાશકકારી શક્તિ માનવામાં આવે છે. અગ્નિનું તત્વ ઊર્જા, ગરમી અને પ્રકાશનું પ્રતીક છે. હિંદુ ધર્મમાં અગ્નિને ઉચ્ચ કોટીના દેવતા માનવામાં આવે છે.
અગ્નિદેવ મનુષ્યના જન્મથી લઈને મૃત્યુ સુધી ખૂબ જ મહત્વ ધરાવે છે. શુભ કાર્યોમાં અગ્નિદેવના રૂપમાં હવન કરવામાં આવે છે, પૂજા-પાઠમાં દીવો પ્રગટાવવા માટે અગ્નિ ખૂબ જરૂરી છે.
લગ્નમાં અગ્નિની સામે જ ફેરા લેવામાં આવે છે. અગ્નિને જ સાક્ષી માનીએ તો વર-કન્યા સાત જન્મના બંધનમાં બંધાય છે, કારણ કે અગ્નિને ખૂબ જ પવિત્ર માનવામાં આવે છે.
અંતિમ સમયે એટલે કે અંતિમ સંસ્કાર વખતે પણ અગ્નિની જરૂર હોય છે. હિંદુ માન્યતા અનુસાર, ચિતામાં અગ્નિ પ્રગટાવ્યા પછી જ મૃતકોને શાંતિ મળે છે. અગ્નિ બધા પાપોનો નાશ કરી દરેક વસ્તુનો સ્વીકાર કરે છે.
તમારી પ્રાર્થના અને ભોજનસામગ્રી દેવી-દેવતાઓ સુધી પહોંચાડવાનો આ એકમાત્ર રસ્તો છે. વ્યક્તિ દિવ્ય જ્યોતિના રૂપમાં ભગવાનનું આહ્વાન કરે છે. કહેવાય છે કે જ્યાં જ્યોત બળે છે ત્યાં ભગવાન સ્વયં હાજર રહે છે, આ અગ્નિ દ્વારા જ શક્ય છે. બીજી તરફ, યજ્ઞ અને હવન દ્વારા વ્યક્તિ દેવી-દેવતાઓને વિશેષ સામગ્રી પહોંચાડે છે. અગ્નિ દ્વારા જ દેવતાઓ હવન સામગ્રી ગ્રહણ કરે છે.
શાસ્ત્રોમાં 49 પ્રકારની અગ્નિનું વર્ણન છે, દરેક કાર્ય માટે અગ્નિનું પોતાનું મહત્વ છે. અગ્નિ વિના સૃષ્ટિની જાળવણી અને વિનાશ બંને શક્ય નથી. જ્યોતિષ શાસ્ત્રમાં સૂર્ય અને મંગળ અગ્નિ પ્રધાન ગ્રહો હોવાથી તેમને અગ્નિ તત્વના સ્વામી માનવામાં આવે છે.
માનવ જીવન માટે અગ્નિનું મહત્વ :
અગ્નિ વિના માનવ જીવન શક્ય નથી. અગ્નિ આપણા શરીરમાં ઉર્જા સ્વરૂપે હાજર હોય છે. જેના કારણે શરીરને શક્તિ અને બળ મળે છે. શરીરમાં ગરમીનું કારણ અગ્નિ જ હોય છે.
